Toplum, yüzyıllardır kırılganlığı bir zayıflık, bir eksiklik, hatta bir cins çaresizlik olarak tanımlama eğiliminde olmuştur. Halbuki çağdaş psikoloji, eğitim bilimleri ve gelişim teorileri, kırılganlığın insan tabiatının ayrılmaz bir kesimi olduğunu ve bilhassa çocukluk periyodunda sağlıklı bir kimlik inşası için vazgeçilmez bir öge teşkil ettiğini ortaya koymaktadır. Hislerini bastırarak güçlü görünmeye çalışan çocuklar, bir mühlet sonra geçersiz bir duygusal zırh içinde yalnızlaşırken, kırılganlığını kabul edip bunu bir paylaşım aracı haline getirenler, çok daha derin toplumsal bağlar kurabilmekte, empati yeteneklerini geliştirebilmekte ve duygusal dayanıklılıklarını artırabilmektedir.
Ancak içinde yaşadığımız rekabetçi toplum, çocukları adeta duygusal bir zırh kuşanmaya ve kırılgan taraflarını gizlemeye zorluyor. Muvaffakiyetin güçle, güçlülüğünse kırılgan olmamakla muadil tutulduğu bu sistem, çocukların duygusal zekâlarını ve toplumsal hünerlerini köreltiyor. Meğer gerçek dirençlilik, kırılganlıkla yüzleşebilen, bunu anlamlandırabilen ve diğerleriyle paylaşabilen bireylerde gelişir. Bir çocuk, bir arkadaşına ‘kırıldım’ diyebildiğinde, ona hislerini açıklayabildiğinde, empati kurabilmeyi de öğrenir. Kırılganlığın gücü tam da burada yatmaktadır: Beşerler ortasında görünmez bağlar oluşturarak münasebetleri sağlamlaştırması, bireyin kendini söz edebilmesini mümkün kılması ve karşılıklı anlayışı artırması.
Duygusal direnç ve çocukluk: Savunma düzeneklerinden bağ kurma sürecine
Çocukluk devri, bireyin birinci sefer toplumsal bağlar geliştirdiği, benlik algısını oluşturduğu ve dünyayla nasıl alaka kuracağını öğrendiği kritik bir vakit dilimidir. Bu süreçte çocuklar hem hislerini düzenleme hem de diğerlerinin hislerine cevap verme maharetlerini geliştirirler. Lakin, etrafından gelen reaksiyonlarla kırılganlığın bir zayıflık olduğu iletisini alan çocuk, kendisini muhafaza güdüsüyle çeşitli savunma düzenekleri geliştirir.
Bazı çocuklar kırılganlıklarını gizleyebilmek için duygusal aralık koymayı tercih ederken, kimileri saldırganlık ya da zorbalık eğilimleri gösterebilir. Kimi çocuklar ise, dışarıdan bakıldığında epey sevinçli ve dışa dönük görünmelerine karşın, iç dünyalarında büyük bir yalnızlık hissiyle uğraş ederler. Zira kırılganlığın tabir edilemediği bir dünyada, münasebetler yüzeysel kalmaya mahkûmdur.
Eğer bir çocuk, hislerini bastırmak yerine onları tanıyıp söz etmeyi öğrenirse, duygusal dayanıklılığı artar. Diğerlerinin yansılarından korkmadan hüznünü lisana getirebilmek, gözyaşlarını gizlemek zorunda hissetmemek ya da başarısızlıkları hakkında dürüst olabilmek, çocuğun yalnızca ruhsal sağlamlığını değil, birebir vakitte toplumsal ahengini da güçlendirir. Zira gerçek dostluklar, içtenlik ve kırılganlığın paylaşılabildiği alakalar üzerine inşa edilir.
Beynin duygusal haritası: Kırılganlığın nöropsikolojik temelleri
Duygular, insan tabiatının en temel bileşenlerinden biridir ve beynin işleyişiyle direkt alakalıdır. Bilhassa çocukluk devrinde, duygusal tecrübelerin beyindeki hudut ağlarının oluşumu ve gelişimi üzerinde derin bir tesiri bulunmaktadır. Beynin duygusal işleyişi, çocukların toplumsal etkileşimleri ve akran ilgileri açısından belirleyici bir faktördür.
Örneğin, beynin limbik sistemi, hislerin işlenmesinde kilit bir rol oynar. Limbik sistemin değerli bir modülü olan amigdala, tehdit algısı, dehşet ve gerilim cevaplarından sorumludur. Şayet bir çocuk, kırılganlığını söz ettiğinde daima olarak olumsuz yansılarla karşılaşıyorsa, beyninin tehdit algılama sistemleri çok hassas hale gelebilir. Bu da çocuğun toplumsal bağlantılarda kendini müdafaa güdüsüyle hareket etmesine, duygusal yakınlıktan kaçınmasına ve diğerleriyle derin bağlar kurmakta zorlanmasına neden olabilir.
Öte yandan, beynin prefrontal korteksi, duygusal düzenleme ve toplumsal bilişle direkt alakalıdır. Bir çocuk, kırılganlığını inançlı bir ortamda söz edebildiğinde, prefrontal korteks devreye girerek duygusal tecrübeleri anlamlandırmasına ve oburlarının hislerini daha âlâ okuyabilmesine yardımcı olur. Bu da çocuğun empati yeteneğini geliştirir ve toplumsal bağlarını güçlendirir.
Ayrıca, sinirbilim araştırmaları, empati ve duygusal bağların oluşumunda ayna nöronların büyük bir rol oynadığını ortaya koymuştur. Ayna nöronlar, bir bireyin oburlarının hislerini anlamasına ve onların tecrübelerini kendi zihninde simüle etmesine imkan tanır. Çocuklukta kırılganlıklarını tabir edebilen ve bu istikametlerini paylaşabilen bireyler, ayna nöronlarını daha tesirli bir biçimde kullanarak toplumsal etraflarına ahenk sağlama konusunda avantaj elde ederler.
Çocukları duygusal dayanıklılığa hazırlamak
Geleneksel eğitim sistemleri, ekseriyetle akademik başarıyı ön planda tutarken, duygusal eğitimi ihmal etmiştir. Halbuki 21. yüzyıl maharetleri ortasında en kritik yetkinliklerden biri olan duygusal zekâ, bireyin hem akademik hem de toplumsal muvaffakiyetinde belirleyici bir rol oynar.
Son yıllarda, eğitimde duygusal zekâya dayalı programların yaygınlaşması, çocukların kırılganlıklarını kabul etmelerini ve bunu bir güç kaynağına dönüştürmelerini teşvik etmektedir. Örneğin, kimi okullarda empati temelli dersler ve duygusal okuryazarlık programları uygulanmakta, çocuklara his idaresi ve sağlıklı toplumsal ilgiler kurma maharetleri kazandırılmaktadır. Bu cins programlar, çocukların kırılganlığı bir zayıflık olarak değil, derin bağlar kurmanın bir aracı olarak görmelerine yardımcı olmaktadır.
Eğitimde kırılganlık: Matematik ve duygusal dayanıklılık ortasındaki bağ
Matematik, çoklukla objektif doğruların ve değişmez formüllerin karar sürdüğü, yanılgıya yer olmayan bir disiplin olarak algılanır. Lakin bu algı, öğrencilerin matematikle kurdukları bağlantıyı belirleyen en kritik ögelerden biridir ve birden fazla vakit onları öğrenmeye değil, öğrenmekten kaçınmaya yönlendirir. Eğitimde kırılganlık kavramını ele alırken, bu kavramın sırf ruhsal ya da toplumsal bağlamda değil, tıpkı vakitte bilişsel süreçlerin derinliklerinde nasıl bir yankı bulduğunu anlamak gerekir. Matematik öğretimi, sadece akademik bir süreç değil, tıpkı vakitte öğrencinin zihinsel sonlarını, yanılgı yapmaya karşı geliştirdiği direnci ve en değerlisi öğrenmeye karşı içsel tavrını şekillendiren bir tecrübedir.
Kırılganlık, eğitimde ekseriyetle zayıflıkla eşleştirilir. Meğer öğrenme süreçlerinde kırılganlık, öğrencinin öğrenmeye açık olmasını, bilmediğini kabul etmesini ve kusurlarıyla yüzleşerek ilerlemesini mümkün kılan en temel ögelerden biridir. Bilhassa matematik üzere soyut ve zorlayıcı bir alanda, öğrencinin zihinsel konfor alanının dışına çıkmasını gerektiren her yeni bilgi, doğal olarak bir belirsizlik hissi ve kusur yapma ihtimalini beraberinde getirir. Bu noktada öğrencinin kırılganlığıyla nasıl başa çıktığı, onun matematikle kurduğu ilgiyi belirleyen en temel faktörlerden biri olur.
Hata yapmayı öğrenmenin doğal bir kesimi olarak görebilen bir öğrenci, sorun çözme sürecinde direnç gösterebilir, bilişsel esnekliğini artırabilir ve matematik öğrenmeyi bir meydan okuma olarak kabul edebilir. Lakin kusur yapmanın bir tıp ferdî yetersizlik olduğu iletisini alan bir öğrenci, kırılganlığını saklamak için öğrenmeden kaçınabilir, başarısızlık ihtimaline karşı savunma düzenekleri geliştirerek kendini geri çekebilir.
Matematik öğrenme sürecinde kırılganlık, bilişsel direncin ve akademik motivasyonun en temel bileşenlerinden biridir. Bir öğrenci yeni bir kavramla karşılaştığında, beyninin bilişsel yükü artar ve alışılmış düşünme kalıplarının dışına çıkması gerekir. İşte tam bu noktada, öğrencinin bu belirsizlik ve zorluk hissine nasıl reaksiyon verdiği, onun öğrenme sürecini direkt tesirler. Kimi öğrenciler, yeni bir bilgiyi anında kavrayamadıklarında kendilerini yetersiz hissederek geri çekilirken, bazıları bu zorlukla yüzleşmeyi bir fırsat olarak görerek sabırla denemeye devam eder. Bu fark, sırf akademik başarıyı değil, tıpkı vakitte öğrencinin gelecekte karşılaşacağı bilişsel ve duygusal zorluklarla nasıl başa çıkacağını da belirler. Eğitimde kırılganlık, öğrencinin zihinsel kapasitesini zorlamasına ve yanlışlarından öğrenmesine müsaade veren bir süreç olarak ele alındığında, matematik tahsili de sadece sorun çözme mahareti geliştirmekle hudutlu kalmaz, birebir vakitte öğrencinin bilişsel dayanıklılığını ve eleştirel düşünme yetisini pekiştiren bir araç haline gelir.
Bu noktada, matematik eğitiminde öğretmenlerin rolü sırf bilgi aktarmak değil, öğrencinin kırılganlığını tanımasını, ona sahip çıkmasını ve onu bir öğrenme aracı olarak kullanmasını sağlamaktır. Şayet eğitim, öğrenciyi sadece gerçek karşılıklara ulaştıran bir süreç olarak kurgulanırsa, o vakit yanlış yapmak, öğrenmenin değil, yetersizliğin bir göstergesi haline gelir. Meğer matematik, tabiatı gereği deneyerek, yanılgı yaparak, yanlış yolları keşfederek öğrenilen bir disiplindir. Matematikte başarılı olan öğrenciler, birçok vakit en az yanılgı yapanlar değil, yanılgılarını tahlil edip onlardan ders çıkaranlardır. Bu yüzden, matematik eğitimi sadece analitik düşünmeyi değil, birebir vakitte kusur yapmaya karşı geliştirilen bilişsel dayanıklılığı ve duygusal esnekliği de içeren bir süreç olarak ele alınmalıdır.
Öğrencilerin matematik telaşı yaşamasının en büyük nedenlerinden biri, kusura tahammülü olmayan bir öğrenme ortamında yetiştirilmeleridir. Eğitim sisteminde muvaffakiyet birden fazla vakit yanlışsız olmakla ölçülürken, halbuki gerçek öğrenme süreci, yanlışları tahlil etme ve onlardan ders çıkarma yeteneğiyle şekillenir. Matematikte kırılganlığı kabul eden ve kusurlarına karşın tekrar deneyen öğrenciler, akademik muvaffakiyetlerinin ötesinde, hayat uzunluğu sürecek bir öğrenme alışkanlığı da edinirler. İşte bu yüzden, matematik eğitimi sırf bir bilgi transferi değil, tıpkı vakitte öğrencinin kırılganlıkla nasıl başa çıkacağını öğreten bir süreç olmalıdır.
Matematik eğitimi sadece kuralların ve formüllerin öğretildiği bir alan değil, tıpkı vakitte öğrencinin zihinsel esnekliğini, kusur yapma toleransını ve en değerlisi duygusal dayanıklılığını güçlendiren bir süreçtir. Eğitimciler olarak, öğrencileri yalnızca sayısal marifetlerle değil, birebir vakitte öğrenme süreçlerindeki kırılganlıklarını yönetme ve yanlışlarını birer öğrenme fırsatına çevirme maharetiyle de donatmalıyız. Matematikte muvaffakiyetin sırrı, sırf yetenek ya da çalışma disiplini değil, birebir vakitte kırılganlığı kabul ederek direnç geliştirme maharetidir. Kırılganlık, matematik öğrenmenin önündeki bir mahzur değil, tam bilakis onun en kıymetli itici gücüdür.
Kırılganlığın gücü ve yeni bir paradigma: Duygusal büyüme
Kırılganlık, insan varoluşunun en derin ve en insani taraflarından biridir. Toplumda ekseriyetle zayıflıkla eşleştirilse de aslında kırılganlık, insanın kendisiyle ve diğerleriyle gerçek bir bağ kurmasının kapılarını aralayan bir güç kaynağıdır. Bilhassa çocuklar kelam konusu olduğunda, kırılganlık, duygusal zekânın gelişimi için bir köprü vazifesi görür. Bir çocuk, dehşetlerini, kaygılarını, hüzünlerini ve hatta sevinçlerini tabir edebildiğinde, sadece kendi iç dünyasını anlamakla kalmaz, birebir vakitte diğerlerinin hislerini da derinden kavrayabilir. Bu süreç, empati yeteneğinin temelini oluşturur ve insan bağlantılarında derinlik kazandırır.
Ancak günümüzde, bilhassa rekabetçi ve performans odaklı toplum yapısı içinde, kırılganlık ekseriyetle bastırılmaya çalışılan bir his haline gelmiştir. Çocuklar, hislerini tabir ettiklerinde zayıf görülecekleri endişesiyle kendilerini kapatabilirler. Bu durum, duygusal gelişimi engelleyen ve alakalarda yüzeyselliğe yol açan bir süreci tetikler. Meğer gerçek direnç, hisleri bastırarak değil, onlarla yüzleşerek ve onları manalandırarak kazanılır. Kırılganlık, bu manada bir içsel seyahatin başlangıcıdır. Kendini tanıma, kabul etme ve dönüştürme sürecinin en kıymetli adımlarından biridir.
Bu nedenle, çocukların akran ilgilerinde ve genel olarak hayatlarında duygusal açıdan inançta hissetmeleri büyük değer taşır. Hislerini özgürce tabir edebilecekleri, yargılanmadan dinlenecekleri ve kırılganlıklarının bir zayıflık değil, bir güç kaynağı olarak görüleceği bir ortam yaratılmalıdır. Eğitimciler, ebeveynler ve toplumun başka aktörleri, bu süreci desteklemek için efor göstermelidir. Çocukların duygusal muhtaçlıklarını görmezden gelmek yerine, onlara rehberlik ederek, kırılganlıklarını birer öğrenme ve büyüme fırsatına dönüştürmelerine yardımcı olunmalıdır.
Kırılganlık, çocukların gelişim seyahatinde bir rehber olarak kabul edildiğinde, yeni bir paradigma ortaya çıkar. Bu paradigma, duygusal dürüstlüğü, empatiyi ve insan bağlarının derinliğini merkeze alır. Çocuklar, kırılganlıklarını kucakladıklarında, sadece kendileriyle barışık bireyler olmakla kalmaz, birebir vakitte diğerlerine karşı da daha anlayışlı ve şefkatli bir yaklaşım geliştirirler. Bu, toplumsal alakalarda daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir yapının inşasına da katkıda bulunur.
Sonuç olarak, kırılganlık, insan olmanın tabiatında var olan bir gerçekliktir. Onu bastırmak yerine kucaklamak hem ferdî hem de toplumsal seviyede daha güçlü ve manalı bağlantıların temelini oluşturur. Çocukların kırılganlıklarını bir güç kaynağına dönüştürmelerine yardımcı olmak, onların duygusal olarak sağlıklı, empatik ve dirençli bireyler olarak yetişmelerini sağlar. Bu süreç, sırf çocuklar için değil, tüm toplum için bir dönüşüm fırsatı sunar. Kırılganlığın gücünü anlamak ve ona hürmet duymak, insanlığın ortak seyahatinde daha derin bir anlayış ve bağlılık yaratmanın anahtarıdır.
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
Kaynak: Onedio
Bir yanıt bırakın